Ετικέτα: ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Δημοσιεύσεις Ιστοσελίδες • • • By Γραμματεία Στυλιανίδη 0 Comments

Στέλιος Στυλιανίδης / Τρελαίνει τον κόσμο η ασυναρτησία στην διαχείριση της πανδημίας (ΣΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ / avgi.gr)

«Το Zanax κυκλοφορεί σαν καραμέλα, διαπιστώνεται και υψηλή κατανάλωση αλκοόλ»

Η αντιφατικότητα πληροφοριών και δηλώσεων σε σχέση με την πανδημία τρελαίνει τον κόσμο ξεκαθάρισε, μιλώντας Στο Κόκκινο και τον Νίκο Ξυδάκη ο ψυχίατρος, καθηγητής στο Πάντειο  Στέλιος Στυλιανίδης, επισημαίνοντας το ζήτημα της λανθασμένης επικοινωνιακής διαχείρισης της πανδημίας.

«Το λοκ ντάουν συνδέεται με την ψυχολογική κόπωση. Υπάρχει μια απελπισία. Ενώ ξεκινήσαμε τον Μάρτιο με συναινετική τήρηση των μέτρων τώρα παρατηρούμε μια αντιφατικότητα σε δηλώσεις και πληροφορίες που αρχίζει και τρελαίνει τον κόσμο. Υπάρχει μείζον θέμα επικοινωνιακής διαχείρισης» είπε χαρακτηριστικά. Σημείωσε πως «η επιτροπή των εμπειρογνωμόνων πρέπει να έχει μια φωνή, δεν μπορεί να παράγονται τόσα αντιφατικά μηνύματα» και εξήγησε πως «ο συνεχής θόρυβος και η ασυναρτησία εσωτερικεύεται στη ψυχική υγεία του κόσμου, η ατομική ευθύνη δεν μπορεί να προτάσσεται ως το σύνθημα απέναντι στην αδυναμία του ΕΣΥ» υπογράμμισε.

Πρόσθεσε, μάλιστα, πως «ενώ η ψυχοπαθολογία έχει επιδεινωθεί, υπάρχει πλήρης έλλειψη δομών Ψυχικής Υγείας» και όταν κάποιος δεν έχει πού να απευθυνθεί κάνει αυτοθεραπεία. «Το Zanax κυκλοφορεί σαν καραμέλα» είπε, συμπληρώνοντας πως διαπιστώνεται και υψηλή κατανάλωση αλκοόλ.

Πηγή: avgi.gr

Δημοσιεύσεις Ιστοσελίδες • • • • By Γραμματεία Στυλιανίδη 0 Comments

Συνέντευξη του καθ. Σ. Στυλιανίδη στους Βασίλη Σκουρή & Λώρα Ιωάννου (ALPHA 98.9 FM)

Συνέντευξη του καθηγητή Στέλιου Στυλιανίδη στην εκπομή των Βασίλη Σκουρή και Λώρας Ιωάννου, την Παρασκευή 04/12/2020.

Μπορείτε να ακούσετε το σχετικό απόσπασμα εδώ.

Δημοσιεύσεις Ιστοσελίδες • • • • By Γραμματεία Στυλιανίδη 0 Comments

Στέλιος Στυλιανίδης στο iEidiseis: Βρισκόμαστε μπροστά σε μια πανδημία ψυχικής υγείας

Πηγή: ieidiseis.gr

Συνέντευξη στον Βασίλη Σκουρή

Δραματική προειδοποίηση από τον κορυφαίο καθηγητή κοινωνικής ψυχιατρικής στο Πάντειο, ψυχίατρο-ψυχαναλυτή και επιστημονικό σύμβουλο της ΕΠΑΨΥ.

«Τα μέτρα πρέπει να βγάζουν νόημα για να μπορούν να εσωτερικευθούν», τονίζει ο καθηγητής κοινωνικής ψυχιατρικής στο Πάντειο, ψυχίατρος-ψυχαναλυτής, επιστημονικός σύμβουλος ΕΠΑΨΥ Στέλιος Στυλιανίδης.

Παρουσιάζει τα πιο πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα για την ψυχική υγεία τον καιρό της πανδημίας και σημειώνει ότι έχουμε αργήσει πολύ για τη διαμόρφωση στρατηγικής πρόληψης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης της πανδημίας ψυχικής υγείας που έρχεται.

Τι σημαίνει το δεύτερο lockdown για τον συλλογικό ψυχισμό;

Κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown, σύμφωνα με στοιχεία έρευνας της ΔιαΝΕΟσις, οι Ελληνες παρουσίασαν εντυπωσιακά υψηλά ποσοστά αισιοδοξίας. Πάνω από το 86% του πληθυσμού είχε αίσθηση αυτοπεποίθησης απέναντι σε ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο, την πανδημία, αισιοδοξία και ταυτόχρονα αφέλεια: Ανάμεσα από τις γραμμές αναδυόταν η συλλογική αυταπάτη ότι κατά τον Σεπτέμβριο του 2020 θα είχαμε ξεμπερδέψει.

Ένας άλλος παράγοντας είναι καθοριστικός για την ερμηνεία των τότε αποτελεσμάτων: Η πεποίθηση ότι για την πανδημία δεν φταίμε εμείς αλλά ένας εξωτερικός εχθρός τον οποίο ενωμένοι αντιμετωπίζουμε με ενισχυμένη συλλογική συνοχή και αυτοπεποίθηση.

Τώρα, στο δεύτερο κύμα της πανδημίας, με στοιχεία της ΔιαΝΕΟσις τον Σεπτέμβριο το ποσοστό της αισιοδοξίας μειώνεται κατακόρυφα στο 57% με εμφανή μείωση της εμπιστοσύνης, αύξηση φόβου μόλυνσης και διχασμό απέναντι στις αποφάσεις για τα μέτρα. Στοιχεία από την ίδια έρευνα δείχνουν ότι το 55,4% έχει χειρότερη ψυχολογική διάθεση, το 76% έχει μειώσει καθοριστικά τη συμμετοχή σε κοινωνικές εκδηλώσεις και συναναστροφές.

Πριν από το τωρινό lockdown είχε ήδη βαθύνει η συνειδητοποίηση της διάρκειας και της έκτασης του φαινομένου, όπως και ο φόβος για την αβέβαιη παράταση μέχρι την οριστική αντιμετώπισή του

Συμπερασματικά: Πριν από το τωρινό lockdown είχε ήδη βαθύνει η συνειδητοποίηση της διάρκειας και της έκτασης του φαινομένου, όπως και ο φόβος για την αβέβαιη παράταση μέχρι την οριστική αντιμετώπισή του.

Έχω τη στέρεη πεποίθηση ότι αυτά τα ποσοστά θα χειροτερεύουν με την πάροδο του χρόνου, με αύξηση του άγχους, του φόβου, της αβεβαιότητας, της οικονομικής ανασφάλειας και του στρες

Έχω τη στέρεη πεποίθηση ότι αυτά τα ποσοστά θα χειροτερεύουν με την πάροδο του χρόνου, με αύξηση του άγχους, του φόβου, της αβεβαιότητας, της οικονομικής ανασφάλειας και του στρες.

Παίζει ρόλο η ποιότητα διαχείρισης της υγειονομικής κρίσης;

Ασφαλώς. Η αντιφατικότητα, οι παλινωδίες, οι ανακολουθίες και η ασυνέπεια στις αναγγελίες των μέτρων μειώνουν την ανθεκτικότητα του πληθυσμού, εμποδίζουν την εσωτερίκευσή τους μέσα από μια επαρκή λειτουργία νοηματοδότησης και ενισχύουν την καχυποψία που μπορεί να φτάσει μέχρι και σε θεωρίες συνωμοσίας, την απαισιοδοξία, τον θυμό, τον φόβο και την αβεβαιότητα. Για παράδειγμα, η ανεπαρκής ενίσχυση των ΜΜΜ σε όλο το διάστημα που μεσολάβησε από το πρώτο lockdown, ο αριθμός των μαθητών ανά σχολική αίθουσα και οι ελλείψεις προσωπικού για τον καθαρισμό των σχολείων, τα χαμηλά ποσοστά τηλεργασίας, συνωστισμός σε εκκλησίες, τα πολύ χαμηλά ποσοστά χρησιμοποίησης στοχευμένων τεστ σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, το κόστος πραγματοποίησής τους, οι τραγικές ελλείψεις μόνιμου προσωπικού στο ΕΣΥ για την κάλυψη και των ΜΕΘ, η μη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της επαγγελματικής εξουθένωσης (burn out) του υγειονομικού προσωπικού μετά τους ύμνους στους «ήρωες», όλα αυτά αποτελούν στοιχεία που επηρεάζουν καθοριστικά τη στάση της κοινωνίας.

Τι θα έπρεπε να κάνει η κυβέρνηση;

Απέναντι σε ένα διαρκές τραυματικό γεγονός, όπως αυτό της πανδημίας, το οποίο εγκαθίσταται σε ένα ήδη κουρασμένο από τη δεκαετή κρίση κοινωνικό σώμα, η πολιτεία οφείλει με ειλικρίνεια και διαφάνεια να προτείνει μια δέσμη συνεκτικών μέτρων προστασίας της δημόσιας υγείας τα οποία να βγάζουν νόημα. Όταν οι κοινωνικοί δεσμοί αδυνατίζουν, η επικοινωνία γίνεται «ασώματη», τα εξωτερικά σημεία αναφοράς ρευστά και αβέβαια, η σχέση με το άγχος θανάτου καθημερινή, τότε είναι καθοριστική η σημασία μιας αποφασιστικής ηγεσίας που να ακολουθεί στο σωστό χρόνο τις εισηγήσεις των ειδικών. Ούτε πριν ούτε μετά. Διαφορετικά, η διάχυτη καχυποψία υπερβαίνει τις δυνατότητες του ψυχισμού να επεξεργαστεί τόσο μεγάλη εντροπία και ασάφεια.

Ο χώρος και ο χρόνος, τόσο ατομικά όσο και συλλογικά, ανατρέπονται, συγχέονται, δεν αποτελούν πια τα καθημερινά σημεία αναφοράς τα οποία λειτουργούν ως αυτο-ηρεμιστική διαδικασία, και ατομικά και συλλογικά.

Η μαζική έξοδος του κόσμου στους δρόμους την Παρασκευή φαίνεται ότι είναι δείκτης ισχυρής εκφόρτισης ενός συλλογικού άγχους και φόβου πριν από το κλείσιμο και μιας προσωρινής υπομανιακής ψυχικής κίνησης η οποία ενισχύει την αυταπάτη μιας δήθεν κανονικότητας. Όλα, έστω για μια μέρα, είναι όπως πριν

Η μεγάλη κίνηση στους δρόμους την παραμονή του lockdown τι δείχνει;

Η μαζική έξοδος φαίνεται ότι είναι δείκτης ισχυρής εκφόρτισης ενός συλλογικού άγχους και φόβου πριν από το κλείσιμο και μιας προσωρινής υπομανιακής ψυχικής κίνησης η οποία ενισχύει την αυταπάτη μιας δήθεν κανονικότητας. Όλα, έστω για μια μέρα, είναι όπως πριν. Θα λέγαμε ότι, στιγμιαία, είναι μια προσπάθεια επιφανειακής επούλωσης του συλλογικού τραύματος. Βέβαια, αυτή η συμπεριφορά δείχνει και έλλειμμα εμπιστοσύνης απέναντι στο σύστημα που υπαγορεύει τη συνθήκη εγκλεισμού.

Η πανδημία, σε τελική ανάλυση, ποιες επιπτώσεις έχει στην ψυχική υγεία;

Υπάρχουν πρόσφατες μελέτες, όπως η πανευρωπαϊκή COH-FIT η οποία διεξάγεται και στη χώρα μας με πρωτοβουλία της Β Ψυχιατρικής κλινικής του ΑΠΘ υπό τον καθηγητή ψυχιατρικής Β. Μποζίκα (το διάστημα από 26-4 έως τέλος Ιουνίου σε 7.467 άτομα, με διάμεση ηλικία αντρών τα 42 έτη και γυναικών τα 40).

Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της μελέτης υπό τον καθηγητή Μποζίκα δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση των επιπέδων του στρες και στα δύο φύλα κατά 20 μονάδες τις τελευταίες δύο εβδομάδες συγκριτικά με το ανάλογο διάστημα πριν από την πανδημία. Υψηλότατα είναι τα ποσοστά του στρες στους ηλικιωμένους άνω των 65 ετών (96,32%)

Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα δείχνουν εντυπωσιακή αύξηση των επιπέδων του στρες και στα δύο φύλα κατά 20 μονάδες τις τελευταίες δύο εβδομάδες συγκριτικά με το ανάλογο διάστημα πριν από την πανδημία. Υψηλότατα είναι τα ποσοστά του στρες στους ηλικιωμένους άνω των 65 ετών (96,32%).

Άλλα ενδιαφέροντα ευρήματα αυτής της μελέτης είναι η αύξηση των επιπέδων της μοναξιάς του πληθυσμού με επιδείνωση που αγγίζει το 69,62%, με εντυπωσιακή αύξηση στα ηλικιωμένα άτομα (96,15%).

Επίσης, η αύξηση των επιπέδων του θυμού με επιδείνωση κατά 71% σε σύγκριση με το ανάλογο διάστημα πριν από την πανδημία. Υψηλότερα είναι τα επίπεδα θυμού στους νεαρούς ενήλικες και ακόμη περισσότερο στους ηλικιωμένους άνω των 65 ετών.

Για να πούμε και κάτι αισιόδοξο, παρατηρήθηκε βελτίωση της κοινωνικά επωφελούς συμπεριφοράς (αλληλεγγύης) σε σύγκριση με την προ πανδημίας περίοδο.

Σημειώνεται, εξάλλου, ότι η αύξηση της χρήσης του ίντερνετ, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των ΜΜΕ άγγιξε το 84,7%.

Από διάφορες έρευνες στο εξωτερικό συγκλίνουν τα ευρήματα αύξησης του άγχους, της κατάθλιψης, της χρήσης ουσιών και της ενδοοικογενειακής βίας, αλλά επίσης της αυτοκτονικότητας των νέων.

Οι κοινωνικές ανισότητες, η εργασιακή ανασφάλεια, η φτωχοποίηση και η οικονομική δυσπραγία συνδέονται με την αύξηση του χρόνιου στρες το οποίο εγκαθίσταται σε προϋπάρχον έδαφος από την οικονομική κρίση.

Χρόνια νοσήματα όπως η υπέρταση, η παχυσαρκία, οι δυσλιπιδαιμίες, ο διαβήτης τύπου 2, τα αυτοάνοσα νοσήματα, το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης και πόνου, οι διαταραχές διατροφής, οι σωματοποιήσεις του στρες μπορεί να συνδυάζονται με την προαναφερθείσα ψυχιατρική παθολογία. Κάποιες φορές συμπλέκονται με επικίνδυνες κα παραβατικές συμπεριφορές (επιθετικότητα, επικίνδυνη οδήγηση, αντικοινωνική συμπεριφορά). Όλα αυτά μαζί, στοιχεία μιας γενικότερης ψυχοσωματικής ευαλωτότητας, συνθέτουν την απαισιόδοξη πρόβλεψη έκλυσης μιας πανδημίας ψυχικής υγείας.

Τι να κάνουμε;

Στο πρώτο κύμα της πανδημίας αποδείχτηκαν σαν αποτελεσματικές στρατηγικές αυτά που όλοι ξέρουμε: Άσκηση, ελεγχόμενη χρήση διαδικτύου, χόμπι, άμεση κοινωνική επαφή με αποστάσεις, εργασία στο σπίτι, υπεύθυνη ενημέρωση και, κυρίως, ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεγγύης και της φροντίδας προς τον συνάνθρωπο.

Η υγειονομική κρίση σε συνδυασμό με την ισχυρή οικονομική στήριξη από την ΕΕ μας δίνει τη δυνατότητα να επανασχεδιάσουμε και να ενισχύσουμε το δημόσιο σύστημα υγείας δίνοντας έμφαση και σε στοχευμένες δράσεις ψυχικής υγείας

Η υγειονομική κρίση σε συνδυασμό με την ισχυρή οικονομική στήριξη από την ΕΕ μας δίνει τη δυνατότητα να επανασχεδιάσουμε και να ενισχύσουμε το δημόσιο σύστημα υγείας δίνοντας έμφαση και σε στοχευμένες δράσεις ψυχικής υγείας. Για παράδειγμα, ενίσχυση των ανεπαρκών κοινοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας (κέντρα ψυχικής υγείας, κέντρα ημέρας, κινητές μονάδες αστικού και αγροτικού τύπου), δράσεις προαγωγής και αγωγής ψυχικής υγείας, ιδιαίτερα για παιδιά και εφήβους, στοχευμένες δράσεις με πρότυπο καλές πρακτικές της ΕΕ για αντιμετώπιση της κατάθλιψης και πρόληψη της αυτοκτονικότητας και, τέλος, συστηματική ψυχολογική στήριξη των λειτουργών του συστήματος υγείας. Έχουμε ήδη αργήσει πολύ.

Το βασικό πρόταγμα είναι η στρατηγικής της «whole society approach», όπως προτείνει και ο ΠΟΥ, δηλαδή της δημιουργίας ισχυρών κοινοτικών δικτύων κοινωνικής αλληλεγγύης.

Δεν μπορεί να υπάρξει οικονομική ανάκαμψη χωρίς γενναία επένδυση στην υγεία, στην ψυχική υγεία και στην καινοτομία.

Δημοσιεύσεις Ιστοσελίδες Μη κατηγοριοποιημένο • • • By Γραμματεία Στυλιανίδη 0 Comments

Συνέντευξη του Ρένου Παπαδόπουλου στον Στέλιο Στυλιανίδη (hspgp.gr)

Με τη συμμετοχή του Νίκου Γκιωνάκη (ψυχολόγος, Κέντρο Ημέρας ΒΑΒΕΛ)

O Ρένος Κ. Παπαδόπουλος, Ph.D. είναι Καθηγητής και Διευθυντής του ‘Κέντρου για το Τραύμα, το Άσυλο και τους Πρόσφυγες’, όπως επίσης και μέλος του ‘Κέντρου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα’, του ‘Δικτύου για το Μεταβατικό Δίκαιο’ και του ‘Kεντρικού Σημείου Ένοπλης Διαμάχης και Κρίσης’ τα οποία είναι τμήματα του Πανεπιστημίου του Εσεξ. Είναι επίσης Επίτιμος Κλινικός Ψυχολόγος και Συστημικός Οικογενειακός Θεραπευτής στην Κλινική Τάβιστοκ. Ασκεί το επάγγελμα του Κλινικού Ψυχολόγου, του Οικογενειακού Θεραπευτή και του Γιουνγκιανού Ψυχαναλυτή έχοντας περάσει το μεγαλύτερο μέρος της επαγγελματικής του ζωής εκπαιδεύοντας και εποπτεύοντας αυτές τις ειδικότητες. Ως σύμβουλος στα Ενωμένα Έθνη, εργάζεται με πρόσφυγες, άτομα που έχουν υποστεί βασανιστήρια και άλλους επιβιώσαντες πολιτικής βίας και καταστροφών σε πολλές χώρες. Ίδρυσε το πρώτο και το πιο μακράς διαρκείας μεταπτυχιακό πρόγραμμα για την Φροντίδα των Προσφύγων. Παραδίδει διαλέξεις και προσφέρει εκπαιδεύσεις εξειδίκευσης διεθνώς και το γραπτό του έργο υπάρχει σε δεκαέξι γλώσσες. Του έχουν πρόσφατα απονεμηθεί Βραβεία από την Ευρωπαϊκή Ένωση Οικογενειακής Θεραπείας για τo Eπίτευγμα ‘Moναδικής του συνεισφοράς στο πεδίο της Οικογενειακής Θεραπείας και Συστημικής Πρακτικής’, από το Πανεπιστήμιο του Έσεξ για την καλύτερη ‘Διεθνή Ερευνητική Επίδραση’, και από δυο Ιδρύματα του Μεξικού για την ‘εξαιρετική του εργασία με ευάλωτα παιδιά και οικογένειες στο Μεξικό’.

Μπορείτε να διαβάσετε τη συνέντευξη εδώ.

Εικόνα νεαρής γυναίκας με μάσκα μπροστά από γκράφιτι της Μόνα Λίζα να φοράει μάσκα
Δημοσιεύσεις Ιστοσελίδες • • By Γραμματεία Στυλιανίδη 0 Comments

Στέλιος Στυλιανίδης στο tvxs.gr: Φοβάμαι την εγκατάσταση μιας γενικευμένης καχυποψίας

της Φωτεινής Λαμπρίδη

Στην πρόσφατη έρευνα της Palmos Analysis για το Speedy News, το 78% των πολιτών, φαίνεται να έχει αποφασίσει πως θα αποφεύγει τις κοινωνικές επαφές και μετά την κρίση της πανδημίας. Το πως επιδρά η πανδημία αλλά και τα μέτρα που πάρθηκαν στην κοινωνική μας συμπεριφορά, είναι κάτι που απασχολεί αρκετούς φιλοσόφους, όπως τον Ιταλό φιλόσοφος Τζόρτζιο Αγκάμπεν που γράφει σε πρόσφατο άρθρο του: «Οι πρόσφατες δεκαετίες, στις οποίες κυριάρχησαν οι πολιτικές του φόβου, έχουν αφήσει το στίγμα τους. Αυτό μπορεί να το δει κανείς στο σημερινό φόβο της φυσικής επαφής, ή στα καχύποπτα βλέμματα που επιτηρούν την τήρηση της «απόστασης ασφαλείας» μεταξύ των ανθρώπων». Το tvxs.gr ζήτησε από τον Στέλιο Στυλιανίδη (καθηγητή κοινωνικής ψυχιατρικής στο Πάντειο, ψυχίατρο – ψυχαναλυτή) να σχόλιασει τα αποτελέσματα της έρευνας.

«Φοβάμαι την εγκατάσταση μιας γενικευμένης καχυποψίας η οποία τροφοδοτείται από τον εσωτερικευμένο φόβο και την αβεβαιότητα. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλεια του αυθορμητισμού και της αυθεντικότητας των διαπροσωπικών σχέσεων. Εάν παγιδευτούμε στις στατιστικές διακρίσεις (πχ συναναστροφή με Κινέζους ή Ιταλούς) μπορεί να διολισθήσουμε σε συμπεριφορές κοινωνικού ρατσισμού και διακρίσεων, λέει ενώ επισημαίνει επίσης ότι: «Οι διαφωνίες μεταξύ των λοιμωξιολόγων αγγίζουν λιγότερο την ιολογία και περισσότερο την πολιτική»

  • Ποια ήταν ο πρώτη σας σκέψη μετά την ανάγνωση της έρευνας της Palmos Analysis «οι Ελληνες και ο κορονοϊός»; 

Η πρώτη μου σκέψη ήταν ότι υπάρχει ένα δομικό ζήτημα ως προς την αξιοπιστία της απεικόνισης μιας τόσο πολύπλοκης πραγματικότητας. Είναι ίδια τα κυρίαρχα συναισθήματα εν μέσω πανδημίας μεταξύ μεσαίας ή ανώτερης τάξης και ατόμων που ξαναβρίσκονται σε συνθήκες ανεργίας, εργασιακής επισφάλειας, χρεών, φτώχειας, κοινωνικού αποκλεισμού; Είναι ίδιες οι σκέψεις ατόμων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, όπως είναι οι ψυχικά ασθενείς, οι εξαρτημένοι, οι άστεγοι, άτομα με χρόνιο υποκείμενο νόσημα, οι μετανάστες, οι πρόσφυγες; Πώς συνδέεται σε αυτές τις κοινωνικές ομάδες η ατομική αγωνία, η έλλειψη προοπτικής και ελπίδας για το μέλλον με το φόβο της πανδημίας; Τι, άραγε, επικρατεί; Ο φόβος της νόσησης ή το βίωμα ενός γυμνού μέλλοντος; Θέλω να πω ότι οι κοινωνικές ανισότητες επηρεάζουν καθοριστικά τη στάση απέναντι στην υγειονομική κρίση και οι γενικεύσεις συσκοτίζουν αυτή την κρίσιμη παράμετρο. 

  • Σύμφωνα με την εμπειρία σας, είναι αντιπροσωπευτικό το υψηλό ποσοστό των πολιτών που σκοπεύουν να τηρήσουν τα μέτρα κοινωνικής απόστασης στο ορατό μέλλον; 

Σύμφωνα με την εμπειρία από άλλες μεγάλες σε έκταση και χρόνο επιδημίες εγκαθίσταται -μέσα σε ένα περιβάλλον φόβου και αγωνιώδους πρόληψης- ένας κοινωνικός αυτοματισμός: Το άγχος, οι καταθλιπτικές αντιδράσεις, το στρες, συμπτώματα που είναι κυρίαρχα και τεκμηριωμένα από έρευνες και σε άλλες πανδημίες, επιτείνουν την αγωνία νόσησης. Η εσωτερίκευση του φόβου μοιάζει να είναι καθολική και οδηγεί σε κοινωνικές συμπεριφορές όχι απλά της ενδεδειγμένης από τις δημόσιες αρχές προστασίας, αλλά κυριολεκτικά αποφυγής του άλλου, κάτι που αντιτίθεται στον ορθολογισμό. Από τα μέχρι τώρα επιστημονικά δεδομένα ξέρουμε ότι πολλά κρούσματα είναι ασυμπτωματικά ή με πολύ ήπια συμπτώματα, 1/4 των ασθενών παρουσιάζουν μόνο γαστρεντερικά συμπτώματα (ναυτία, έμετο, διάρροια) και ένα άλλο μέρος παρουσιάζει τα γνωστά προβλήματα πυρετού και αναπνευστικής δυσχέρειας. Επίσης, ξέρουμε ότι τα διαγνωστικά τεστ αντισωμάτων έχουν μικρότερη από 65% αξιοπιστία. Έχοντας σαν δεδομένο ότι τα σημαντικά ερευνητικά κέντρα σε όλον τον πλανήτη, κάνουν μια κούρσα μέσα στο χρόνο για να παράγουν αποτελεσματικά αντιικά φάρμακα πριν από το εμβόλιο, η ερώτηση που τίθεται είναι πότε θα κολλήσουμε, όχι αν θα κολλήσουμε, και πότε θα εμφανιστεί η επόμενη πανδημία από άλλα στελέχη των κορονοϊών.  

Οι αντιφατικές εκτιμήσεις των ιολόγων και των επιδημιολόγων δείχνουν ότι ο σεβασμός στην επιστημονική μέθοδο οφείλει να είναι ένας σεβασμός στους χρόνους της, στις διαδικασίες της και στα ενδεχόμενα όριά της. Η βασική αντίφαση είναι μεταξύ μιας θέσης απόλυτης προστασίας, αυτό που ζούμε σήμερα στη χώρα μας, και μίας άλλης θέσης που παρουσιάζει τον ιό αυτό σαν σύνδρομο εποχικής γρίπης με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (ως προς την ταχύτητα και τον τρόπο μετάδοσης). Έτσι, και μέσα από την πολιτική διαχείριση του προβλήματος δημόσιας υγείας, οι διαφωνίες μεταξύ των λοιμωξιολόγων αγγίζουν λιγότερο την ιολογία, με την αυστηρή έννοια του όρου, και περισσότερο τις πολιτικές δημόσιας υγείας, την ανθεκτικότητα του συστήματος δημόσιας υγείας, τις αξίες και, σε τελευταία ανάλυση, την ίδια την πολιτική. Συμπερασματικά: Η αβεβαιότητα, το στίγμα και οι θεωρίες συνωμοσίας που συνδέονται με κάθε απρόβλεπτη φυσική καταστροφή οδηγούν στην μαζική εσωτερίκευση μιας πανδημίας φόβου με αποτέλεσμα αυτά τα υψηλά ποσοστά σε σχέση με τη διάθεση για κοινωνική αποστασιοποίηση. 

  • Γιατί απαντούν οι πολίτες με αυτόν τον τρόπο; Ποια είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα  και οι σκέψεις που καθορίζουν αυτή τη στάση; 

Όπως δείχνει η έρευνα, τα συναισθήματα της ανησυχίας, της ανασφάλειας και του φόβου είναι κυρίαρχα και υπερτερούν συντριπτικά της ελπίδας και της αισιοδοξίας. Η μεγιστοποίηση του φόβου ο οποίος προέρχεται από μια πραγματική απειλή συνδέεται άρρηκτα με την αναπαράσταση αυτής της απειλής μέσα μας, στον καθένα ξεχωριστά. Μέσα από τις αφηγήσεις ασθενών μου παρατηρώ μια διαρκή ταλάντωση μεταξύ ενός εσωτερικού καταδιώκτη, ενός αρχετυπικού φόβου ότι η ύπαρξή του θα αφανιστεί από αυτόν τον αόρατο εχθρό, και μια θέση μάχης απέναντι σε έναν εξωτερικό καταδιώκτη, τον ιό. Ο τρόπος που τα ΜΜΕ μεταδίδουν τον κίνδυνο διασποράς και νόσησης αγγίζει ένα κατώφλι πέραν του οποίου η ψυχική ζωή αρχίζει να γίνεται δυσλειτουργική. Έχει μεγάλη σημασία πώς από μια φάση ακραίας ετοιμότητας και εγρήγορσης μπορούμε να περάσουμε, μέσα από την ελαστικοποίηση των μέτρων, προς μια ενδυνάμωση της ατομικής ευθύνης χωρίς ποινολόγια και καταναγκασμούς. 

  • Γιατί οι πολίτες δείχνουν να θυσιάζουν την απόλαυση της κοινωνικής συναναστροφής τόσο μακροπρόθεσμα;

Ο τρόπος που η κοινωνία μας αντιδρά σ αυτή την πανδημία είναι αντιπροσωπευτικός της σχέσης της με την έννοια του ρίσκου/κινδύνου. Οι πολίτες ξέρουν από την επιστημονική αυθεντία και αποδέχονται ότι υπάρχουν ρίσκα που δεν μπορούμε να πάρουμε και είναι πρωτίστως αυτά που αφορούν την υγεία και τη ζωή. Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχει ένα πολύ μεγάλο ρίσκο: Να θέλουμε να προστατευθούμε από όλους τους πιθανούς κινδύνους – κάτι αδύνατο. 

Αν το ζητούμενο είναι να προβλέψουμε τα πάντα σχετικά με την υγεία μας, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια συνολική απορρύθμιση του συστήματος των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων. Σε σχέση με τον κορονοϊό, το πρόβλημα δεν είναι τόσο η θνησιμότητα όσο η απίστευτη μεταδοτικότητα. Δεν έχει νόημα η σύγκριση με τα θύματα των τροχαίων ή μιας εποχικής γρίπης αλλά να λάβουμε υπόψιν τα αποτελέσματα μιας γεωμετρικής προόδου των κρουσμάτων. 

Αν δεν είχαν παρθεί έγκαιρα περιοριστικά μέτρα, οι επιπτώσεις στο δημόσιο σύστημα υγείας, στις ευπαθείς ομάδες, στα ηλικιωμένα άτομα, θα ήταν μη προβλέψιμες όπως και οι οικονομικές παρενέργειες από ένα παρατεταμένο lockdown. Το πρόβλημα είναι ότι η αντιμετώπιση του υγειονομικού  κινδύνου μπορεί να φέρει οικονομική κατάρρευση. Με δεδομένες αυτές τις αντιφάσεις, η θυσία της απόλαυσης της κοινωνικής συναναστροφής ακόμη και μακροπρόθεσμα, είναι προτιμότερη από τη διαχείριση της αβεβαιότητας μέσα στην αβεβαιότητα (την οποία σηματοδοτεί η νόσηση σε συνδυασμό με την οικονομική αγωνία). 

  • Πόσο μπορεί να επηρεάσει αυτή η καχυποψία και με ποιον τρόπο τη φύση των διαπροσωπικών μας σχέσεων, αλλά και τη σχέση του καθενός με αυτό που αποκαλούμε κοινωνικό σύνολο;

Φοβάμαι την εγκατάσταση μιας γενικευμένης καχυποψίας η οποία τροφοδοτείται από τον εσωτερικευμένο φόβο και την αβεβαιότητα. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλεια του αυθορμητισμού και της αυθεντικότητας των διαπροσωπικών σχέσεων. Εάν παγιδευτούμε στις στατιστικές διακρίσεις (πχ συναναστροφή με Κινέζους ή Ιταλούς) μπορεί να διολισθήσουμε σε συμπεριφορές κοινωνικού ρατσισμού και διακρίσεων. 

  • Πόσο εύκολο είναι να γίνουμε περισσότερο χειραγωγήσιμοι από τις εξουσίες και να απεμπολήσουμε δικαιώματα; 

Ο περιορισμός ενός μεγάλου αριθμού δικαιωμάτων και ελευθεριών, θα πρέπει να αποτελέσει μια εξαιρετική συνθήκη με όσο το δυνατόν μικρότερη χρονική διάρκεια. Αυτή η εξαίρεση, σύμφωνα με τη συνταγματική επιταγή, πρέπει να συνδέεται με την προστασία της ζωής των πολιτών και μόνο με αυτή. Οι παρεκκλίσεις τύπου Όρμπαν, θα πρέπει να καταδικαστούν εμπράκτως από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, στην αναζήτηση της βέλτιστης ισορροπίας μεταξύ ελευθερίας και ασφάλειες.  Τα αυταρχικά καθεστώτα πάντα χρησιμοποιούν το φόβο για να χειραγωγήσουν τις μάζες και να παραβιάσουν τα ατομικά δικαιώματα μέσα από τη χρήση νέων τεχνολογιών. 

  • Μπορεί να προκύψει ο,τιδήποτε καλό από όλο αυτό που μας συμβαίνει; 

Έχει ήδη προκύψει: Πρώτον, η συνειδητοποίηση της διάψευσης της παντοδυναμίας του μετανεωτερικού ανθρώπου, μπορεί να οδηγήσει σε αναστοχασμό και επανανοηματοδότηση της ζωής μας. Δεύτερον, η συνειδητοποίηση της καταστροφής που μπορεί να φέρει στις κοινωνίες η οικολογική καταστροφή και η μεγιστοποίηση του κέρδους με κάθε μέσο ίσως να μας οδηγήσει σε περιορισμό του βιασμού της φύσης προς όφελος των αγορών. Τρίτον, η ανάδειξη της σημασίας της δημόσιας υγείας και ενός ισχυρού κοινωνικού κράτους δίνει επιχειρήματα και κίνητρο στην Αριστερά για να επανασχεδιάσει – συγκροτημένα και όχι συνθηματολογικά – την πολιτική της ατζέντα ώστε να διευρύνει την επιρροή και την αξιοπιστία της. 

* Ο Στέλιος Στυλιανίδης είναι καθηγητής κοινωνικής ψυχιατρικής στο Πάντειο, ψυχίατρος – ψυχαναλυτής

Πηγή: tvxs.gr